Lễ Phật Đản là một trong ba ngày lễ lớn nhất trong năm của đạo Phật. Từ năm 1999, ngày lễ Phật Đản đã được Liên Hợp Quốc công nhận là ngày lễ hội văn hóa tâm linh của thế giới. Cùng mình tìm hiểu về Lễ Phật Đản qua bài viết này nhé.
1. Nguồn gốc và ý nghĩa của Lễ Phật Đản
1.1. Lễ Phật Đản diễn ra vào ngày nào?
Lễ Phật Đản cùng với lễ Vu Lan và lễ Thành Đạo chính là ba ngày lễ lớn nhất trong năm của đạo Phật. đây cũng là một trong ba lễ để cấu thành Lễ Tam hợp mà Liên Hiệp Quốc gọi là Vesak (lễ Phật Đản sinh cùng lễ Phật thành đạo và lễ Phật nhập Niết bàn).
Trước năm 1959, các nước ở Đông Á thường tổ chức ngày lễ Phật Đản vào ngày 8/4 âm lịch. Tại Đại hội Phật giáo thế giới lần đầu tiên diễn ra ở Colombo, Tích Lan, từ 25/5 đến 8/6 năm 1950, các phái đoàn đến từ 26 quốc gia thành viên đã thống nhất ngày Lễ Phật Đản quốc tế là ngày rằm tháng Tư âm lịch hằng năm.
Ngày 15 tháng 12 năm 1999, theo đề nghị chung của 34 quốc gia, để tôn vinh giá trị đạo đức, văn hóa cùng với tư tưởng hòa bình và đoàn kết hữu nghị của Đức Phật, Đại hội đồng Liên Hiệp quốc tại phiên họp lần thứ 54, mục 174 của chương trình nghị sự đã chính thức công nhận Đại lễ Vesak (lễ Phật Đản sinh, lễ Phật thành đạo và lễ Phật nhập Niết bàn) chính là một lễ hội văn hóa, tôn giáo quốc tế của Liên Hiệp Quốc. Những hoạt động kỷ niệm sẽ được tổ chức hàng năm tại trụ sở và các trung tâm của tổ chức Liên Hợp quốc trên thế giới. Bắt đầu từ năm 2000 trở đi, nó được tổ chức vào ngày trăng tròn đầu tiên của tháng 5 dương lịch.
1.2. Nguồn gốc của ngày lễ
Phật Đức Phật Thích Ca Mâu Ni có xuất thân là Thái tử Tất Đạt Đa, dòng họ Cồ Đàm của vương tộc Thích Ca. Ngài được cho là sinh ra vào ngày rằm tháng tư âm lịch năm 624 trước Tây lịch (theo lý giải của Phật phái Nam tông) và mùng 8/4 âm lịch (theo lý giải của phái Phật giáo theo Bắc tông) tại vườn Lâm Tỳ Ni, đây là nơi nằm giữa Ca Tỳ La Vệ và Devadaha ở đất nước Nepal.
Chính vì thế, ở các nước theo đạo Phật hằng năm sẽ tổ chức ngày lễ Phật Đản để kỷ niệm ngày Đức Phật ra đời.
Vì thế Lễ Phật Đản là ngày lễ trọng đại được tổ chức hằng năm bởi cả hai truyền thống Phật giáo là Nam tông và Bắc tông. Ngày nay người ta thường biết đến Lễ Phật Đản qua tên gọi Vesak. Từ Vesak chính là từ thuộc ngôn ngữ Sinhalese cho các biến thể tiếng Pali “Visakha”. Visakha hay Vaisakha là tên của tháng thứ hai của lịch của Ấn Độ, ngày lễ vào tháng vesakha theo lịch này tương ứng vào khoảng tháng 4, tháng 5 dương lịch).
Tại một số quốc gia là Ấn Độ, Bangladesh, Nepal và các nước láng giềng ở Đông Nam Á theo Phật giáo Nguyên thủy, Lễ Phật Đản sẽ được tổ chức vào ngày trăng tròn của tháng Vaisakha của lịch của Phật giáo và lịch Hindu, mà ngày này thì thường rơi vào tháng 4 hoặc tháng 5 của lịch Gregorian của phương Tây.
Lễ hội được gọi là Visakah Puja (lễ hội Visakha) hay là Buddha Purnima, Phật Purnima, (Purnima có nghĩa là ngày trăng tròn trong tiếng Phạn) hay là Buddha Jayanti, Phật Jayanti, với Jayanti đều có nghĩa là sinh nhật ở Nepal và trong tiếng Hindi. Thái Lan gọi là nó Visakha Bucha còn Indonesia gọi là Waisak, trong tiếng Tây Tạng gọi là Saga Daw, Lào gọi lễ này là Vixakha Bouxa và Myanmar (Miến Điện) gọi là Ka-sone-la-pyae (nghĩa là Ngày rằm tháng Kasone, cũng chính là tháng thứ hai trong lịch Myanmar).
1.3. Ý nghĩa của ngày lễ
Lễ Phật Đản là ngày nghỉ lễ quốc gia tại nhiều đất nước châu Á như Thái Lan, Nepal, Sri Lanka, Malaysia, Miến Điện, Singapore, Indonesia, Hàn Quốc, Hồng Kông hay Campuchia,… Tuy nhiên tại Việt Nam, ngày này vân chưa phải là ngày nghỉ lễ được công nhận chính thức.
Vào ngày lễ này, Phật tử thường vinh danh Tam bảo là: Phật, Pháp, Tăng (qua các hình thức như dâng cúng, tặng hoa và đến nghe thuyết giảng), cùng với việc thực hành ăn chay và giữ Ngũ giới, Tứ vô lượng tâm (từ bi hỷ xả), thực hành bố thí và làm từ thiện, tặng quà hoặc tiền cho những người khó khăn trong cộng đồng. Kỷ niệm Vesākha cũng có nghĩa là nỗ lực và hành động đặc biệt để mang lại hạnh phúc, niềm vui cho những đối tượng bất hạnh như người già cao niên, người bị khuyết tật và người bệnh và chia sẻ niềm vui và hạnh phúc với mọi người.
Ở một số quốc gia, đặc biệt là đất nước Sri Lanka, hai ngày được dành riêng cho việc cử hành Vesākha, việc bán rượu thịt thường bị cấm và tất cả các cửa hàng kinh doanh rượu, bia cùng các lò giết mổ phải đóng cửa do nghị định của chính phủ. Chim, côn trùng và thú vật được phóng sinh có nghĩa như là một “hành động mang tính biểu tượng của sự giải thoát và của sự trả tự do cho những người bị giam cầm, bị bỏ tù hoặc bị tra tấn trái với ý muốn của họ.
Tại Ấn Độ và Nepal, người dân thường mặc áo màu trắng khi lên các tịnh xá và ăn chay. Tại hầu hết các quốc gia ở châu Á đều có diễu hành xe hoa và nghi lễ tụng niệm, tại đất nước Hàn Quốc có lễ hội đèn hoa sen (연등회, Yeon Deung Hoe) rất lớn và nổi tiếng.
1.4. Lễ Phật Đản ở một số quốc gia theo đạo Phật
1.4.1. Tại Ấn Độ
Lễ Phật Đản được tổ chức ở Ấn Độ, người Phật tử đi đến Tịnh xá và họ ở lại lâu hơn so với ngày thường, nghe toàn bộ kinh Phật giáo dài. Họ mặc trang phục màu trắng tinh khiết và ăn chay. Kheer, đây là một loại cháo ngọt thường được phục vụ để gợi nhớ lại câu chuyện của Sujata, một cô gái đã dâng Đức Phật một bát cháo sữa.
1.4.2. Tại Nepal
Đại Lễ Phật Đản ở Nepal thường được biết đến là “Phật Jayanti” (sinh nhật Đức Phật) được tổ chức rộng rãi trên khắp cả đất nước và chủ yếu là tại Lumbini (Lâm-tỳ-ni đây chính là nơi sinh của Đức Phật) tại chùa Swayambhu (ngôi chùa linh thiêng của Phật giáo, còn được gọi là “Chùa Khỉ”. Cánh cửa chính của chùa Swayambhu chỉ được mở vào ngày này, bởi vậy, mọi người từ khắp thung lũng Kathmandu cùng hàng ngàn khách hành hương từ khắp nơi trên thế giới đến với nhau để mừng Phật đản tại nơi ngài sinh ra, Lumbini.
Tại Nepal, Đức Phật được tôn thờ bởi tất cả mọi nhóm tôn giáo, do đó “Phật Jayanti” được đánh dấu bằng một ngày nghỉ lễ của quốc gia. Người ta tặng thực phẩm và quần áo cho những người nghèo và họ cũng cung cấp hỗ trợ tài chính cho các tu viện cùng các trường học, nơi mà Phật giáo được dạy và thực hành.
1.4.3. Tại Myanmar
Tại Myanmar, ngày Vesak cũng được gọi là ngày của Kason. Kason là tháng thứ 2 trong 12 tháng theo lịch của Myanmar. Đây cũng là tháng nóng nhất trong năm. Nên trong khuôn khổ lễ hội Vesak, người dân nơi đây, với lòng thành kính, sẽ đặt những chậu nước tinh khiết đội lên trên đầu và đến những tự viện tưới xuống cây Bồ đề. Họ tưới cây Bồ đề để bày tỏ cảm ơn giống cây này đã che chở đức Thế Tôn trong những ngày thiền định trước khi ngài chứng đạo và ước nguyện năng lực giải thoát luôn trưởng dưỡng ở trong họ.
1.4.4. Tại Thái Lan, Lào, Campuchia
Thái Lan chính là quốc gia Phật giáo đã vinh dự 5 lần tổ chức Đại lễ Vesak Liên Hiệp Quốc. Vesak Day cũng được gọi là Visaka Bochea Day tại đất nước Campuchia và Vixakha Bouxa Day tại nước Lào.
Tại Lào, trong khoảng thời gian lễ hội Vesak, khí trời nóng bức và thường không mưa, người ta bắn pháo hoa với ước nguyện là trời sẽ có mưa.
2. Lễ Phật Đản ở Việt Nam
Ở Việt Nam, Lễ Phật Đản từ lâu đã trở thành một lễ hội lớn của dân tộc, được Giáo hội Phật giáo Việt Nam tổ chức hằng năm một cách vô cùng trang trọng. Nhiều người còn hay gọi ngày Phật Đản là “Mùa Phật Đản” để hòa chung niềm vui cùng tất cả mọi người trên khắp thế giới chúc mừng ngày Đức Phật ra đời.
Đây cũng là dịp để khích lệ truyền thống văn hóa Phật giáo đóng góp đối với công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam, đồng thời thể hiện rõ chính sách tôn giáo của Đảng và Nhà nước nên được tổ chức long trọng, thu hút rất nhiều người tham dự, kể cả những người không theo tín ngưỡng Phật giáo.
Ngoài việc tổ chức buổi Lễ Phật Đản chính vào đúng ngày Rằm tháng tư, Giáo hội trên các tỉnh thành còn tổ chức xe hoa diễu hành trên đường phố, làm lễ phóng sinh, thả hoa đăng trên sông và tổ chức văn nghệ chào mừng Phật đản, thuyết giảng Phật pháp, đèn lồng và cờ Phật giáo được treo trên khắp các chùa. Cũng tại các chùa, Phật tử thường dựng lên những lễ đài lớn, trang trí xe hoa. Tuy nhiên, tất cả những việc này đều được thực hiện một cách tiết kiệm không gây tốn kém nhiều không lãng phí, vốn là đạo lý nhà Phật.
Vào ngày Phật Đản, các Phật tử sẽ không sát sinh, mọi người đều ăn chay, lau dọn vệ sinh nhà cửa và trang trí bàn thờ Phật thật là đẹp. Các Phật tử cũng có thể đến chùa để phụ giúp làm công quả, nghe các bài thuyết giảng về cuộc sống và tự chiêm nghiệm về hành động của bản thân làm cho tâm hồn được thanh tịnh.
Hãy sống thiện đối trị các pháp bất thiện và hãy sống thiểu dục cùng tri túc để đoạn trừ dục vọng. Đó là những lời khuyên của Đức Phật. Hãy tìm đến nguồn của vui cao cả và bất tận của một nếp sống đạo đức như vậy. Hãy biết nhàm chán đối với những thú vui thấp hèn năm dục, vị ngọt ít, khổ não thì nhiều. Vì như Đức Phật đã dạy trong kinh Tăng Chi Bộ rằng: “Thú vui như phân”.
Để tán thán một cách tốt đẹp Đức Bổn sư, vào Lễ Phật đản hàng năm, mỗi người con Phật hãy sống một cách có ý thức, sống theo nếp sống chói sáng của đạo đức Phật giáo, sống trong trắng như núi tuyết và như mặt trăng không mây che. “Ai dùng các hạnh lành, Làm xóa mờ nghiệp ác, Sẽ chói sáng đời này, Như trăng thoát mây che” (Trích Kệ 173, Kinh Pháp Cú).
Một trong những nghi thức quan trọng nhất không thể thiếu của Lễ Phật Đản chính là: Tắm Phật.
“Tắm Phật trong Lễ Phật Đản là để những người con của Phật tưởng nhớ kỷ niệm ngày Đức Phật sinh ra đời. Ngài đã mang ánh sáng chân lý đến soi rọi vào cuộc sống, xóa tan những nỗi khổ và niềm đau. Tắm Phật là tắm những phiền não ở trong lòng, gột rửa những sân hận để cho tâm được thanh lương mát mẻ hướng đến một đời sống an lạc”. Theo Sư thầy Thích Đàm Cúc trụ trì chùa Khánh Ly, thôn Vỹ Khách, Liêm Túc, Thanh Liêm, Hà Nam).
Hy vọng bài viết đã đem đến những thông tin hữu ích và giúp bạn có cái nhìn sâu sắc hơn về Lễ Phật Đản – một trong ba đại lễ lớn nhất trong năm của đạo Phật.
