Tức nước vỡ bờ là một trong những truyện ngắn nổi tiếng nhất của Ngô Tất Tố. Tác phẩm cho người đọc thấy được hiện thực cuộc sống đầy khó khăn mà người nông dân trước giải phóng phải chịu đựng. Dưới đây là hướng dẫn soạn bài Tức nước vỡ bờ.
1. Trả lời câu 1 (trang 32 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)
- Gia cảnh nhà chị Dậu: Cùng đường phải bán con, bán chó, bánh gánh khoai để chạy vạy tiền nộp sưu cho chồng và cho cả người em chồng đã chết.
- Người chồng đang đau ốm, lại bị đánh đến ngất đi do thiếu sưu thuế.
- Trong khi đó bọn tay sai sấn sổ xông vào đòi đánh trói anh Dậu.
⟹ Tình thế nguy khốn, cùng đường.
2. Trả lời câu 2 trong truyện Tức nước vỡ bờ
Nhân vật cai lệ: là cai cầm đầu đám lính lệ ở huyện đường, một tên tay sai và chuyên đánh người là “nghề” của hắn.
Cảnh cai lệ vào nhà chị Dậu:
- Gõ đầu roi xuống đất, quát bằng giọng khàn khàn.
- Xưng hô xấc xược bằng “ông và thằng”
Tên cai lệ bản chất hung bạo, dữ tợn: trợn ngược mắt quát bằng giọng hầm hè, đùng đùng giật phắt thừng, bịch luôn vào ngực chị Dậu, tát vào mặt chị cái bốp.
- Ngôn ngữ của hắn thú tính, hắn chỉ biết thét, quát và hầm hè
- Tàn ác, nhẫn tâm, bỏ ngoài tai những lời lời van xin khẩn thiết của chị Dậu
⟹ Cai lệ chỉ là tên tay sai vô danh nhưng lại hống hách, bạo tàn dám làm những chuyện vô nhân tính nhưng lại nhân danh “nhà nước”, “phép nước”. Hình ảnh tên cai lệ cũng là hình ảnh chân thực nhất về tầng lớp quan sai bấy giờ: độc ác, hung hãn, không có tính người.
3. Trả lời câu ba trong truyện Tức nước vỡ bờ
Diễn biến tâm lý của chị Dậu:
- Ban đầu chị Dậu sợ hãi, nên lễ phép xưng cháu và gọi hắn bằng ông.
- Khi tên cai lệ hung hãn và phũ phàng với lời khẩn cầu của chị, hắn còn “cứ sấn đến để trói anh Dậu” thì chị Dậu đã “tức quá không thể chịu được” và “liều mạng cự lại”. Chị Dậu đã dùng lí lẽ phân trần và nói lý lẽ tự nhiên “chồng tôi đau ốm…hành hạ” ⟶ cách xưng hô “tôi” – “ông” thể hiện sự ngang hàng, cứng rắn, cảnh cáo kẻ ác.
- Cuối cùng trước sự hung hãn, đểu cảng đến tột cùng của tên cai lệ, chị Dậu vô cùng phẫn nộ, chị xưng bà và gọi hắn bằng mày với tên tay sai mất nhân tính.
- Sau đó chị quật ngã tên tay sai “ngã chỏng quèo” => phản ứng hết sức dữ dội, quyết liệt
Nhận xét về diễn biến tâm lí của chị Dậu: Sự phản kháng của chị Dậu do uất ức, phẫn nộ, căm tức. Hành động của chị là tự phát nhưng điều này phù hợp với diễn biến tâm lí. Chị Dậu là một người phụ nữ, yêu chồng, thương con, tần tảo nhưng mạnh mẽ, bản lĩnh.
4. Trả lời câu 4 (trang 33 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)
Em hiểu thế nào về nhan đề Tức nước vỡ bờ được đặt cho đoạn trích? Theo em, đặt tên như vậy có thỏa đáng không? Vì sao?
Nhan đề Tức nước vỡ bờ:
Tức nước vỡ bờ theo nghĩa đen của thành ngữ này là nước lớn, nhiều thì gây áp lực lên bờ và dần dần ắt sẽ vỡ bờ. Trong đoạn trích này kinh nghiệm dân gian được thể hiện trong thành ngữ bắt gặp sự khám phá đời sống của cây bút hiện thực Ngô Tất Tố. Đoạn trích không những làm toát lên hiện thực: tức nước vỡ bờ, ở đâu có áp bức, ở đó có đấu tranh, mà nó còn thể hiện cái chân lí: Nếu người dân bị áp bức, bóc lột thì họ không có con đường nào khác.chỉ có thể là con đường đấu tranh để tự giải phóng.
Cách đặt nhan đề như vậy vô cùng thỏa đáng, vì:
- Xét toàn bộ nội dung của tác phẩm thì nhan đề Tức nước vỡ bờ là tên gọi hợp lý rất phù hợp với diễn biến truyện.
- Tên nhan đề có ý nghĩa khi con người bị áp bức, bóc lột quá đáng, họ sẽ phản kháng mạnh mẽ. Sức mạnh đó bắt nguồn từ ý thức nhân phẩm và tình yêu thương gia đình.
5. Trả lời câu 5 trong truyện Tức nước vỡ bờ
Nhận xét của nhà phê bình, nghiên cứu văn học Vũ Ngọc Phan: “Cái đoạn chị Dậu đánh nhau với tên cai lệ là một đoạn tuyệt khéo” vì:
Tình huống truyện: tình huống vô cùng căng thẳng, thể hiện cao độ mối xung đột gay gắt ở vùng nông thôn trước cách mạng. Diễn biến mạch truyện dẫn đến sự bùng nổ dữ dội đó được tác giả Ngô Tất Tố diễn tả hợp lí, tự nhiên.
Tình huống giúp bộc lộ tính cách nhân vật rõ nét:
- Tên cai lệ thô lỗ, đểu giả, hung ác, mất nhân tính.
- Chị Dậu khi mềm mỏng tha thiết, khi hung dữ, nóng nảy,… Diễn biến tâm lí bất ngờ nhưng vô cùng tự nhiên, hợp lý.
Ngôn ngữ đặc sắc: lời ăn tiếng nói hàng ngày được tác giả sử dụng một cách chân thật, tự nhiên, mang tính khẩu ngữ.
Đoạn miêu tả cảnh phản kháng giữa chị Dậu với bọn tay sai qua ngòi bút linh hoạt, pha chút hóm hỉnh, độc đáo của Ngô Tất Tố.
=> Đoạn “tuyệt khéo” trong văn bản này thể hiện việc Ngô Tất Tố đã xây dựng các tuyến nhân vật đối lập, đặc biệt làm hiện lên hình ảnh người phụ nữ nông dân mạnh mẽ, bản lĩnh, dám đứng lên đương đầu với bè lũ hung tàn đòi quyền sống trong xã hội bất công, áp bức.
6. Trả lời câu 6 (trang 33 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Lời giải chi tiết:
- Phản ánh đúng quy luật của cuộc sống: có sự áp bức, bóc lột tất yếu sẽ có đấu tranh.
- Ngô Tất Tố nhìn thấy sức mạnh đấu tranh tiềm tàng trong mỗi người nông dân.
- Hành động phản kháng là tự phát đối với những áp bức, khơi mào cho những sự trỗi dậy đấu tranh sau đó.
- Hiện thực bây giờ, chỉ bằng bạo lực, đấu tranh mới giải quyết được sự đàn áp, gông cùm của chế độ nửa phong kiến thực dân độc ác.
Trên đây là phần hướng dẫn soạn bài tác phẩm Tức nước vỡ bờ của Ngô Tất Tố. Hy vọng bài viết đã đem đến cho bạn những thông tin hữu ích.
